Generał Broni Władysław Anders

1892 - 1970

Lata I Wojny Światowej i II Rzeczypospolitej

Urodził się 11 sierpnia 1892 w Błoniu koło Krośniewic, znajdujących się wówczas na terenie zaboru rosyjskiego. Jego ojciec, Albert Anders, był agronomem i pracował jako administrator majątków ziemskich; matką była Elżbieta z domu Tauchert. Miał trzech braci: Tadeusza, Karola i Jerzego. Oboje rodzice byli z pochodzenia Niemcami wyznania ewangelickiego. Uczęszczał do warszawskiego gimnazjum realnego. Studiował na politechnice w Rydze. Podczas studiów został członkiem Korporacji Akademickiej Arkonia. Od 1913 r. w armii rosyjskiej, ukończył kawaleryjską szkołę oficerów rezerwy. Był miłośnikiem kawalerii i koni, czego dowodem był udział w wielu międzynarodowych zawodach. Uczestnik I wojny światowej - jako porucznik dragonów dowodził szwadronem i został 3-krotnie ranny. W 1917 r. ukończył skrócony kurs Akademii Sztabu Generalnego w Petersburgu. Następnie brał udział w formowaniu oddziałów I Korpusu Polskiego, którymi dowodził gen. Józef Dowbor-Muśnicki. Po kapitulacji korpusu przed Niemcami wrócił do kraju i wstąpił do Wojska Polskiego. Szef sztabu Armii Wielkopolskiej w powstaniu wielkopolskim 1919 r. W wojnie polsko-bolszewickiej 1920 r. dowódca 15 Pułku Ułanów Poznańskich.
W październiku 1921 rozpoczął studia w Wyższej Szkole Wojennej (Ecole Superieure de Guerre) w Paryżu i staż liniowy we Francji. Do kraju wrócił w 1924 i mianowany został szefem sztabu Generalnego Inspektora Kawalerii, gen. broni Tadeusza Rozwadowskiego. Od listopada 1925 r. komendant Warszawy. Podczas przewrotu majowego szef sztabu wojsk rządowych. W latach 1928-1939 dowódca Kresowej, a następnie Nowogródzkiej Brygady Kawalerii, z którą wyruszył na wojnę 1939 r., dowódca Garnizonu Baranowicze. W 1932 r. przewodził polskiej ekipie jeździeckiej, która podczas zawodów hippicznych o Puchar Narodów w Nicei zdobyła 4 pierwsze nagrody.

Lata II Wojny Światowej

W czasie przebijania się Armii Poznań i Pomorze przez Kampinos do Warszawy odmówił gen. Tadeuszowi Kutrzebie wykonania rozkazu obrony skraju Puszczy Kampinoskiej motywując to przewidywanymi zbyt dużymi stratami swojej brygady. Od 12 września 1939 r. dowódca Grupy Operacyjnej Kawalerii. Po ciężkich walkach przeciwko Niemcom w okolicach Mińska Mazowieckiego i Tomaszowa Lubelskiego udało się mu przebić na południe. Wobec zaciskającego się pierścienia niemiecko-sowieckiego generał Anders zdecydował rozformować Grupę Kawalerii na mniejsze grupy, które miały przedostać się na Węgry. Przebijając się w jednej z takich grup, 29 września w okolicach Sambora, generał Anders, dwukrotnie ranny, dostał się do niewoli sowieckiej.
Przetrzymywany w lwowskim szpitalu przy ul. Kurkowej, następnie w więzieniu (Brygidki) we Lwowie, 29 lutego 1940 wywieziony przez NKWD do Moskwy i osadzony w centralnym więzieniu NKWD na Łubiance. Podczas 22-miesięcznego pobytu w więzieniu był wielokrotnie przesłuchiwany i bezskutecznie namawiany (jeszcze w lwowskim szpitalu) do wstąpienia do Armii Czerwonej. Został uwolniony po wybuchu wojny niemiecko-sowieckiej i podpisaniu układu Sikorski-Majski. Od 4 sierpnia 1941 r. twórca i dowódca Polskich Sił Zbrojnych w ZSRR, a po ewakuacji latem 1942 wojska i ponad 20 tys. cywilów (uratowanych z więzień i łagrów) do Iranu - dowódca Armii Polskiej na Wschodzie (Irak, Palestyna) i 2 Korpusu Polskiego, którym dowodził w kampanii włoskiej (Bitwa o Monte Cassino). Od 2 października 1944 do 5 maja 1945 r. pełniący obowiązki (wobec wzięcia do niewoli gen. Tadeusza Bora-Komorowskiego) Naczelnego Wodza Polskich Sił Zbrojnych i Generalny Inspektor Sił Zbrojnych. Ostro skrytykował ustalenia konferencji w Jałcie.

Lata powojenne

Władze komunistyczne Polski w 1946 roku odebrały mu stopień generała i polskie obywatelstwo, które przywrócono mu pośmiertnie w 1989. Pozostając na emigracji kontynuował działalność polityczną, ukierunkowaną na zachowaniu ciągłości konstytucyjnej Rządu Emigracyjnego w Londynie. Od 1949 był przewodniczącym Skarbu Narodowego, od 1954 członkiem Rady Trzech (po wypowiedzeniu posłuszeństwa Augustowi Zaleskiemu). Uczestniczył w kampanii na rzecz uwolnienia Polaków przebywających w łagrach. W 1956 poprowadził w Londynie marsz 20 tysięcy polskich emigrantów. Do końca życia pozostał na emigracji, zmarł dokładnie w 26. rocznicę bitwy pod Monte Cassino. Pochowany został, zgodnie z jego wolą wśród swoich żołnierzy na Polskim Cmentarzu Wojennym pod Monte Cassino, we Włoszech.

Ordery i Odznaczenia

  • Order Orła Białego
  • Krzyż Komandorski Orderu Wojennego Virtuti Militari
  • Krzyż Kawalerski Orderu Wojennego Virtuti Militari
  • Krzyż Złoty Orderu Wojennego Virtuti Militari
  • Krzyż Srebrny Orderu Wojennego Virtuti Militari
  • Krzyż Komandorski Orderu Odrodzenia Polski
  • Krzyż Oficerski Orderu Odrodzenia Polski
  • Krzyż Niepodległości
  • Krzyż Złoty za Zasługi z Mieczami (4 razy)
  • Krzyż Walecznych (4 razy)
  • Krzyż Kawalerski Legii Honorowej
  • Order Łaźni
  • Legion of Merit

 Słynne cytaty Generała

  • Jesteśmy małą Polską, tworzymy Polskę wędrowną.
  • Jesteśmy reprezentacją narodu polskiego, jesteśmy Małą Polską, która idzie drogą honoru, drogą naszej tradycji, drogą szczęścia dla naszej Polski.
  • Polsce z całą pewnością należała się pełna niepodległość, bez płacenia za nią Rosji połową terytorium.
  • Wypadki potoczyły się tak, że często musiałem zajmować się różnymi sprawami, ale jestem i zawsze byłem tylko żołnierzem.
  • Gdy weźmiemy udział w walkach, uderzenie naszej armii nie powinno być symbolem, lecz służyć celowi, o który walczymy w całym świecie, w walce o Polskę.
  • My wszyscy bez wyjątku kochamy swą ojczyznę i chcemy do niej wejść pierwsi.
  • Nikt nie ma prawa handlować honorem i godnością Polski.
  • Nikt tak jak Polacy nie kocha swej ojczyzny.
  • Wspólnie przelana krew wytwarza najsilniejsze więzy.
  • Stolica pomimo bezprzykładnego w historii bohaterstwa z góry skazana jest na zagładę. Wywołanie powstania uważamy za ciężką zbrodnię i pytamy się, kto ponosi za to odpowiedzialność.